[Tips & tricks] Permacultuur

[Permaculturist]

Voor de mensen die meer willen weten over de diverse 'permacultuur' technieken zal ik proberen om hier zo nu en dan wat nuttige informatie te posten.

Het is de bedoeling om daarbij diverse onderwerpen aan bod te laten komen die nuttig zijn voor iedereen die geheel of gedeeltelijk in zijn eigen voedsel behoefte wil voorzien.

 

Ook het produceren van bouwmaterialen behoort tot de mogelijkheden.

Denk hierbij aan snelgroeiende bomen voor de productie van hout, wilgentwijgen voor het maken van manden, of planten met sterke vezels die gebruikt kunnen worden voor het maken van touw (yucca).

 

Je kunt er heel veel kanten mee op en het kan zo simpel of ingewikkeld als jezelf wilt.

Waar het uiteindelijk om draait is dat je een duurzaam systeem hebt met veel productie waar je als mens maar weinig aan hoeft te doen om alles in goede banen te leiden.

In feite laat je de natuur het harde werk voor je doen.

Dit kun je bereiken door te kijken naar de manier waarop de natuur werkt en dit in je eigen voordeel te gebruiken door dit na te doen in je eigen tuin.

 

Denk maar aan het onkruid dat op verwaarloosde stukken land opschiet.

De climax (het einddoel)van de natuur is in bijna elk geval een bos.

Dit bos bevat heel andere planten en boomsoorten dan er in eerste instantie groeien op het verwaarloosde stuk land. (de onkruiden)

 

Nu zou je kunnen denken waarom zou de natuur dan niet direct die soorten laten groeien die het volwassen bos vormen?

Het antwoord is dat de planten die in volwassen ongestoord bos voor komen niet zullen gedijen op een open verwaarloosd stuk land.

 

Dus wat is nou de rol van die onkruiden?

Zij bereiden de grond voor en maken haar geschikt voor de planten die er uiteindelijk moeten groeien.

Het zijn de pioniers van de plantenwereld.

 

Iedere soort geeft zijn eigen toevoeging; de een haalt voedingsstoffen uit diepere lagen van de grond omhoog (smeerwortel), de ander bindt met behulp van bacteriën stikstof uit de lucht (klaver, luzerne, lupine).

En zo zijn er nog veel meer manieren waarop deze zogenaamde 'onkruiden' bijdragen aan verrijking van de grond.

 

Uiteindelijk zullen deze kort levende planten afsterven en met hun resten de bodem bedekken en voeden.

Op dat moment begint het bodemleven op gang te komen om deze resten af te breken zodat zij weer beschikbaar komen voor de planten.

De humus die daardoor ontstaat zal de grond steeds verder opbouwen waardoor er een steeds dikkere laag van donkere vruchtbare grond ontstaat die ook het water beter vast houdt.

 

Zo kunnen grotere perioden van droogte worden overbrugd en zal het microklimaat steeds stabieler en gunstiger worden voor de planten en bomen die uit eindelijk de climax (het echte bos) vormen.

 

 

Nu vaag je jezelf misschien af wat kunnen wij met deze natuurlijke cyclus?

 

Het antwoord is simpel.

We vervangen de onkruiden waar wij zelf geen baat bij hebben door planten die dezelfde natuurlijke functie hebben maar ook nuttig voor ons zijn of hun taak nog net iets sneller of beter uitvoeren dan de gangbare onkruiden.

 

Op die manier vul je een natuurlijke nis en zullen bij voldoende aanplant de ongewenste onkruiden geen kans krijgen.

 

Zo kan je voor het binden van stikstof ook een enorme verscheidenheid aan bonen en peulvruchten gebruiken die los van hun functie als stikstof bemester ook eetbare bonen en erwten kunnen leveren.

Om snel anorganisch materiaal om te zetten in organisch materiaal (humus) kan je bijvoorbeeld Oost-Indische kers aanplanten waarvan je de bladeren en bloemen kan gebruiken in salades en al het overige materiaal af kan hakken en op de grond laten vergaan. (Chop n drop zoals ze dat op z'n Engels zeggen)

 

Om voedingsstoffen dieper uit de grond te halen kan je smeerwortel gebruiken waarvan blad en wortel uitwendig kunnen helpen tegen gewrichtspijnen, of kudzu waarvan de bladeren en opslagorganen ook eetbaar zijn. (kudzu is ook te gebruiken voor de chop n drop methode door zijn snelle groei)

 

Om het bodemleven nog eens extra te stimuleren kan je ook elders blad, houtsnippers en dergelijken verzamelen om in je tuin uit te spreiden en de bodem te bedekken.

Vooral materiaal uit het bos is extra goed omdat je dan ook nuttige bodemdiertjes mee neemt die er anders veel langer over zouden doen om jouw systeem te bereiken.

 

Wanneer alles een beetje op gang begint te komen kan je langzaam aan jonge struiken en bomen planten die je later van vruchten, noten en dergelijken kunnen voorzien.

Ook bomen en struiken die stikstof binden zijn een must.

Probeer bij het planten bomen en struiken van dezelfde soort zo veel mogelijk verspreid te planten zodat wanneer eentje door een plaag wordt getroffen niet direct alle exemplaren daar last van zullen hebben.

 

Diversiteit in soorten is sowieso een must.

Op deze manier kan je het systeem steeds verder uitbouwen.

 

De volgende keer zal ik dieper ingaan op hoe je de grond op de juiste manier voorbereid en hoe je kan zien wat de behoeftes zijn.

 

Mocht je nog vragen hebben of behoefte hebben aan de behandeling van een specifiek onderwerp laat het gerust weten:cool:.

 

 

 

 

Groeten Permaculturist

[Lion]

@Permaculturist, heb je zelf een tuin en heb je daarin ook een kudzu geplant? Ik ben wel benieuwd hoe hard deze groeit in ons klimaat. Ik heb zelf een stuk onkruidtuin waar ik volgend jaar zal proberen een moestuin van te maken en verder nog een stuk met al een paar fruit- en notenbomen, hier wil ik op den duur een bostuin van maken.

[Greener]

Mensen die hier in de volle grond een Kudzu uitplanten weten niet waar ze mee bezig zijn.

Hebben we over een paar jaar de zoveelste invasieve soort die op de zwarte lijst komt...

 

Greener (die al wekelijks tegen de zaailingen van de hemelboom vecht, gemeentes in Nederland, dank u dat ze nog steeds worden aangeplant)

[Lion]

Mensen die hier in de volle grond een Kudzu uitplanten weten niet waar ze mee bezig zijn.

Hebben we over een paar jaar de zoveelste invasieve soort die op de zwarte lijst komt...

 

Greener (die al wekelijks tegen de zaailingen van de hemelboom vecht, gemeentes in Nederland, dank u dat ze nog steeds worden aangeplant)

 

 

Daarom vroeg ik het ook, die zaden zijn levensgevaarlijk. Die plant krijg je nooit meer weg en overwoekert alles

[Lion]

Greener (die al wekelijks tegen de zaailingen van de hemelboom vecht, gemeentes in Nederland, dank u dat ze nog steeds worden aangeplant)

 

Bedoel je hier een acacia mee? In Hongarije heb ik er een heleboel zaailingen op het terrein staan en zijn al begonnen te kappen, is wel goed hout voor de kachel.

[Greener]

Bedoel je hier een acacia mee? In Hongarije heb ik er een heleboel zaailingen op het terrein staan en zijn al begonnen te kappen, is wel goed hout voor de kachel.

 

http://nl.m.wikipedia.org/wiki/Hemelboom

 

Van zaad in één jaar 1 meter hoog.

Afknippen boven de grond helpt niet. Uitgraven is bijna niet te doen.

In Amerika reeds een plaag. In Nederland zitten we er al niet ver vandaan...

 

Greener

[Raycoupe]

Bedoel je hier een acacia mee? In Hongarije heb ik er een heleboel zaailingen op het terrein staan en zijn al begonnen te kappen, is wel goed hout voor de kachel.

 

Het is een Chinese soort boom, geen acacia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Hemelboom

@Permaculturist: Zelf probeer ik biologisch organisch te telen/werken (auteur Pieter Boxman), beetje de voorloper van wat nu permacultuur genoemd wordt. (niet op 't net te vinden, wel tweedehands boeken)

De natuur het werk laten doen en gebruik maken van haar mechanismes ipv met kunstmest en pesticiden zaken te bevorderen en te bestrijden.

 

Het gebruik van allerlei uitheemse soorten en helemaal invasieve soorten vind ik een slechte zaak. De hedendaagse natuur staat vol met woekerende planten die inheemse flora verdringen. Duizendknoop, Perzische Berenklauw, etc, etc.

[Lion]

http://nl.m.wikipedia.org/wiki/Hemelboom

 

Van zaad in één jaar 1 meter hoog.

Afknippen boven de grond helpt niet. Uitgraven is bijna niet te doen.

In Amerika reeds een plaag. In Nederland zitten we er al niet ver vandaan...

 

Greener

 

Op het eerste gezicht lijkt het blad een beetje op een acacia

[Lion]

Het is een Chinese soort boom, geen acacia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Hemelboom

@Permaculturist: Zelf probeer ik biologisch organisch te telen/werken (auteur Pieter Boxman), beetje de voorloper van wat nu permacultuur genoemd wordt. (niet op 't net te vinden, wel tweedehands boeken)

De natuur het werk laten doen en gebruik maken van haar mechanismes ipv met kunstmest en pesticiden zaken te bevorderen en te bestrijden.

 

Het gebruik van allerlei uitheemse soorten en helemaal invasieve soorten vind ik een slechte zaak. De hedendaagse natuur staat vol met woekerende planten die inheemse flora verdringen. Duizendknoop, Perzische Berenklauw, etc, etc.

 

Helemaal mee eens Ray

[Permaculturist]

Ik snap de reacties.

Zelf ben ik ook niet voor flora vervalsing.

 

Maar ik ben wel aan het experimenteren met soorten die een bepaald voordeel hebben dat niet of minder terug te vinden is in onze inheemse soorten.

Natuurlijk moet je er daarbij wel op letten dat invasieve soorten niet ontsnappen.

 

Kudzu was misschien niet direct het beste voorbeeld omdat we nog niet weten hoe sterk deze planten zullen groeien in ons klimaat.

De voornaamste reden om deze plant te noemen was het feit dat het een erg snelle groeier is waarmee je de biomassa snel kan vergroten.

 

Op dit moment ben ik zelf ook nog aan het experimenteren met deze plant en moet zeggen dat hij hier (tot nu toe) bij lange na niet zo sterk groeit als in het Zuidoosten van de VS.

Nu staat het toch allemaal een beetje stil door de naderende winter maar mochten er nog bijzonderheden optreden (vooral in de groeisnelheid) dan laat ik het jullie weten.

 

Groeten Permaculturist

[Permaculturist]

Zo, er is wat tijd over heen gegaan maar ik wou nu toch maar weer een update plaatsen met nieuwe informatie.

Nu wou ik het hebben over hoe je de bodemgesteldheid kan 'lezen' en de grond voorbereid op gebruik.

 

Wat lang niet iedereen (meer) weet is dat je de aan- of afwezigheid van sommige stoffen in de bodem vast kan stellen door te kijken naar onkruiden.

Veel van deze planten maken of trekken ontbrekende voedingsstoffen naar zich toe.

Andere indicatorplanten zoals brandnetels groeien op plaatsen waar veel stikstof in de grond zit.

 

Duizendblad groeit uitbundig op vervuilde grond om deze te reinigen.

zelf kan ik dit bevestigen omdat het mij opviel dat juist langs drukke autowegen veel duizendblad groeit.

Op sommige plaatsen zelfs zo sterk dat het aanwezige gras wordt verdrongen.

 

Een kruid dat de grond helpt ontzuren is veldzuring.

Vaak groeit het op dichte grond waar de waterhuishouding is verstoord en de PH daalt doordat de grond te lang nat blijft en er niet voldoende zuurstof door kan dringen.

Alhoewel verzuring ook door andere factoren (zure regen) kan worden veroorzaakt.

Een ander kruid dat verzuurde grond kan verraden is de distel.

Wat ze in feite doen is mineralen en dan voornamelijk ijzer en koper die op zure gronden onbeschikbaar zijn geworden omhoog halen en ophopen zodat de PH weer stijgt.

 

Eigenlijk doen zij tot op zekere hoogte hetzelfde als de eerder besproken smeerwortel die voedingsstoffen diep uit de grond omhoog haalt en zo weer beschikbaar maakt voor andere planten (zij het na afsterven).

Met als uitzondering dat zij zich richten op het ontzuren van de grond en de smeerwortel een veel breder spectrum aan stoffen omhoog haalt.

 

Je moet het zo zien dat deze planten allemaal hun eigen taak hebben om het evenwicht in de grond te herstellen en die specifieke mineralen daar heen brengen waar ze nodig zijn.

 

Andere planten die zeer nuttig zijn voor ons in de tuin zijn lupine, klaver, brem, luzerne, fenegriek en peulvruchten.

Dit zijn allen stikstof fixerende planten wat betekent dat zij in samenwerking met bacteriën stikstof vastleggen in de grond.

Vooral de klaver, fenegriek en peulvruchten zou ik aanraden omdat deze voor ons de meeste geneeskrachtige en eetbare waarde hebben.

 

De stikstof die zij produceren gebruiken zij in eerste instantie voor zichzelf en komen pas beschikbaar voor andere planten na het afsterven van de plant.

Om andere planten toch eerder van de stikstof gebruik te laten maken kan je de stikstof fixerende plant bovengronds bijsnoeien.

Dan zal de plant namelijk een deel van zijn wortelgestel afstoten omdat dit niet meer noodzakelijk is voor de kleinere hoeveelheid bladgroen.

Met de afgestoten wortels komt er gelijk een deel van de stikstof beschikbaar voor omringende planten.

 

Een belangrijk aspect van de permacultuur wat voor veel mensen moeilijk te vatten is is het achterwegen laten van ploegen en spitten.

Je zou toch zeggen dat je de grond los en luchtig moet maken en nieuwe voedingsstoffen door de grond moet werken voor een goede oogst.

Het tegendeel is waar.

 

Wanneer wij de grond met rust laten en de natuur een kans geven wordt dit alles voor ons gedaan door het bodemleven en hoeven wij verassend weinig arbeid daar in te steken.

Het belangrijkste is om de anders kale grond te bedekken met organisch materiaal zoals bladeren, stro en houtsnippers.

Dit lokt vanzelf wormen, bacteriën, schimmels en ander bodemleven dat al het dode materiaal afbreekt en beschikbaar maakt voor de planten.

Hierbij zorgen de wormen er voor dat de grond luchtig blijft door de gangen die zij graven en in tegenstelling tot kunstmest komen de voedingsstoffen geleidelijk vrij waardoor de planten ze beter kunnen opnemen.

 

Een ander voordeel van niet spitten en ploegen is dat het netwerk van mycorrhiza schimmels zich volledig kan ontplooien.

Dit is als het ware het internet van de plantenwereld waardoor informatie wordt uitgewisseld en zelfs voedingsstoffen.

Planten kunnen elkaar hierdoor waarschuwen voor plagen waardoor naburige planten zich kunnen voorbereiden en de impact minder groot zal zijn.

Wanneer je de Engelse taal machtig bent kan je hier meer lezen over dit onderwerp:

http://www.bbc.com/earth/story/20141111-plants-have-a-hidden-internet

 

Zoals ik al eerder had aangehaald kan je veel goeds doen door je tuin te enten met kleine hoeveelheden bosgrond (loofbos).

Hier in zitten nuttige micro-organismen die anders pas veel later of nooit je tuin zouden bereiken.

 

Een gezond bodemleven is de basis voor een gezonde tuin.

Veel mensen hebben het over het voeden/bemesten van planten maar wat je eigenlijk doet is het voeden van de grond.

Wanneer je goed voor het bodemleven zorgt zorgt het bodemleven voor je planten.

 

Ik hoop dat jullie hier iets van op hebben kunnen steken en mocht je nog vragen hebben stel ze gerust !

 

 

Groeten Permaculturist

[Range]

Voor invasieve soorten gewassen is er altijd een oplossing... de fik erin! (Alles wat leeft het als eigenschap dat het brandt !)

 

Dat klinkt wat hard, maar moet je van iets af en helpt niks meer...geef het een fikkie (nadat je het hebt afgekaderd of course !)

 

Verder mooie tips, voeg ik toe aan mijn lijstje!

[Sakura]

Ik heb me sinds kort geabonneerd op het 'Permaculture magazine'. Heb er al veel uit bijgeleerd. Heb ook nog 'Gaia's garden' van Toby Hemenway klaarliggen om te lezen. Wat ik reeds heb bijgeleerd uit permacultuur is het belang van het observeren van de natuur, het belang van de grond te bedekken (zoals jij aanhaalt) en het belang van groenbemesters zoals klaver, fenegriek enz. Van de bladeren van stikstofhoudende planten zoals peulvruchten, klaver etc kan je ook compostthee maken. Of de bladeren versnipperen en in je humus vermengen of gebruiken om de grond te bedekken.

 

Ik heb een vraagje voor je. We hebben nog een stuk gazon (zo'n 25 vierkante meter) dat we willen gebruiken om nog verder moesttuin van te maken, met o.a. nog wat struiken en ook perkjes met meerjarige eetbare planten. Maar ik wil die gazon niet volledig/ diep omspitten want dat is - zoals je ook opmerkt - nefast. In de rest van onze tuin werken we met vierkante meter-bakken, maar hier wil ik toch echt iets vrijer alles beplanten en niet allemaal bakken zetten. Bij het planten van bomen weet ik dat ze in de permacultuur de kluit gazon omgekeerd in het plantgat leggen zodat de gazon niet verder kan groeien, maar de positieve organismen enz toch niet verloren gaan. Maar wat met zo'n ganse lap gazon? ;-)

[Lion]

Ik heb me sinds kort geabonneerd op het 'Permaculture magazine'. Heb er al veel uit bijgeleerd. Heb ook nog 'Gaia's garden' van Toby Hemenway klaarliggen om te lezen. Wat ik reeds heb bijgeleerd uit permacultuur is het belang van het observeren van de natuur, het belang van de grond te bedekken (zoals jij aanhaalt) en het belang van groenbemesters zoals klaver, fenegriek enz. Van de bladeren van stikstofhoudende planten zoals peulvruchten, klaver etc kan je ook compostthee maken. Of de bladeren versnipperen en in je humus vermengen of gebruiken om de grond te bedekken.

 

Ik heb een vraagje voor je. We hebben nog een stuk gazon (zo'n 25 vierkante meter) dat we willen gebruiken om nog verder moestuin van te maken, met o.a. nog wat struiken en ook perkjes met meerjarige eetbare planten. Maar ik wil die gazon niet volledig/ diep omspitten want dat is - zoals je ook opmerkt - nefast. In de rest van onze tuin werken we met vierkante meter-bakken, maar hier wil ik toch echt iets vrijer alles beplanten en niet allemaal bakken zetten. Bij het planten van bomen weet ik dat ze in de permacultuur de kluit gazon omgekeerd in het plantgat leggen zodat de gazon niet verder kan groeien, maar de positieve organismen enz toch niet verloren gaan. Maar wat met zo'n ganse lap gazon? ;-)

 

het beste is niet omspitten maar bedekken, zoals hieronder:

 

grasveld bedekken in de herfst, in de lente is de grond klaar voor inzaaien.

 

1. Grasveld bedekken met kranten of karton, nat maken

2. Daarop een laag bladeren of gehakseld snoeihout

3. Daarop compost of oude koeienmest ca. 10 cm

4. Daarop droog stro of hooi nat maken

5. Tot slot tuingrond ca. 10 tot 20 cm

 

Tijdens de winter doen de wormen de rest

[Sakura]

Ah idd, dat is de 'lasagne'-methode zoals ze soms zeggen. Ga ik doen! Bedankt voor de info.

[Permaculturist]

Inderdaad net zoals Lion zegt.

Dit is de makkelijkste en minst arbeidsintensieve methode.

Bezuinig vooral niet op een goede afdekking met karton en papier (zonder plastic, nietjes, etc.) om te voorkomen dat het gras zich alsnog een weg omhoog weet te banen.

[Vladimir]

Inderdaad net zoals Lion zegt.

Dit is de makkelijkste en minst arbeidsintensieve methode.

Bezuinig vooral niet op een goede afdekking met karton en papier (zonder plastic, nietjes, etc.) om te voorkomen dat het gras zich alsnog een weg omhoog weet te banen.

 

Kan dit systeem ook in de volle grond toegepast worden?

 

Volgens dat lasagnasysteem kost het 20 kuub tuinaarde en 10 kuub mest voor een doorsnee volkstuin

[Raycoupe]

Kan dit systeem ook in de volle grond toegepast worden?

 

Volgens dat lasagnasysteem kost het 20 kuub tuinaarde en 10 kuub mest voor een doorsnee volkstuin

 

Juist.

 

'k Heb geen idee welk formaat een doorsnee volkstuin is, maar voor je moestuin bij je huis van 20m2 gaat het gelukkig om een stuk minder materiaal.

[Vladimir]

Juist.

 

'k Heb geen idee welk formaat een doorsnee volkstuin is, maar voor je moestuin bij je huis van 20m2 gaat het gelukkig om een stuk minder materiaal.

 

Ik ga even uit van een (hier) normale volkstuin van ongeveer 100m2. Als je daar 10cm mest en 20cm tuinaarde overheen moet gooien ben je wel even bezig.

[Raycoupe]

Ik ga even uit van een (hier) normale volkstuin van ongeveer 100m2. Als je daar 10cm mest en 20cm tuinaarde overheen moet gooien ben je wel even bezig.

 

Tien centimeter mest is naar mijn mening veel te veel, maar al met al is er een flinke hoeveelheid organisch materiaal nodig. M

 

eestal gebruik je wat voor handen is, snoeiafval, gehakselde takken, oud stro, onkruid, schoon zaagsel, etc.

De een doet het zo, de ander weer anders. Als ik een tuin van 100m2 zou moeten voorbereiden zou ik dat niet doen door een laag van 30 cm aan te brengen, dat is meteen 30 kubieke meter materiaal! Misschien haalbaar voor een paar vakken 1 m2 tuintje, maar bij een grotere tuin ga je al snel anders werken. Voor mijn 20 m2 moestuin kom ik al materiaal te kort.

[Permaculturist]

Voor grote oppervlaktes zou ik eerder kijken naar een 'chicken tractor' systeem zoals Geoff Lawton mooi uitlegt.

Het idee is dat je een verplaatsbare kippenren over het gazon verplaatst.

De kippen woelen de grond om (oppervlakkiger dan mensen) op zoek naar voedsel en voegen er ook nog mest aan toe.

Wanneer dit intensief genoeg gedaan wordt houdt je een stuk grond over dat ontdaan is van de ongewenste begroeiing en tegelijkertijd bemest.

 

Om dit nog verder uit te breiden kan je de kippen een berg geven die is opgebouwd uit keukenafval zoals groente en fruitresten mest en overig tuinafval.

Deze berg wordt vervolgens afgestruind door de kippen die de compost in wording continu keren, afbreken en hun eigen toevoeging er aan geven wat het proces versneld.

 

Wat je overhoud is een grove hoogwaardige compost die de 'kale' oppervlakte kan bedekken waarna de kippenren weer verder kan worden opgeschoven om zo geleidelijk het hele land te converteren naar een vruchtbare basis voor een voedselbos.

 

Ik moet er wel bij vertellen dat ik in tegenstelling tot de bedekkingsmethode tot nu toe op geen enkele manier praktijkervaring op heb kunnen doen met deze methode.

Daarnaast is deze methode niet makkelijk uit te voeren voor mensen met een kleine tuin en/of die geen kippen hebben omdat er toch wel wat meer bij komt kijken voor het allemaal loopt dan wanneer je de grond bedekt.

[Permaculturist]

https://youtu.be/00VnbOg3OoY

 

Deze kon ik jullie niet onthouden.

Heel veel nuttige informatie van Geoff Lawton om de grond in je tuin te verbeteren.

Van begin tot eind het kijken waard.

[Range]

https://youtu.be/00VnbOg3OoY

 

Deze kon ik jullie niet onthouden.

Heel veel nuttige informatie van Geoff Lawton om de grond in je tuin te verbeteren.

Van begin tot eind het kijken waard.

 

Dankjewel voor de link! Ga ik zeker nog bekijken !

[Lion]

https://youtu.be/00VnbOg3OoY

 

Deze kon ik jullie niet onthouden.

Heel veel nuttige informatie van Geoff Lawton om de grond in je tuin te verbeteren.

Van begin tot eind het kijken waard.

 

link doet het niet meer, video verwijderd

[Permaculturist]

Ja, zag het.

Zonde, zulke duidelijke en waardevolle informatie kom je niet veel tegen.

Zal wel weer te goed zijn geweest voor deze wereld