Keyser Suze

Regen water kun je gewoon zo drinken. Als je het ook nog filtert, wat dus niet per se noodzakelijk is, altijd goed natuurlijk. Voorstel rondje?

Doe het eens een maandje, eet 's avonds veel groenten, wissel je gewone lunch eens voor een haring, een maaltijd- soep of salade en kijk eens hoe je je voelt. Ik zit op een terras en lekkere salade met zalm gegeten, het stok brood laat ik staan.

TAV die laatste vraag: ik doe geen moer - fysiek dan. Zou ik zoveel calorieën tot mij nemen, dan wordt ik wederom dik; ik heb 130 kilo gewogen.....je moet weten dat de suikerpieken leiden tot insuline pieken en dat je alvleesklier maar een beperkte tijd meegaat. Belast je dit orgaan teveel, dan gaat het voorttijdig stuk. Bij de één wat sneller als bij de ander, dat zit in de genen. Wat altijd vergeten wordt bij calorieën meten, bij verschillende voedingsmiddelen, is dat dat buiten het lichaam gemeten wordt. Dus niet de moeite die het het lichaam kost om iets op te nemen. Mooi voorbeeld is dat geloof ik een halve Mars reep gelijk staat aan drie hele bossen selderiestengels. Dat is ook nog eens 90% vezels. Anyway, zoek het zelf ook op, neem niets van mij aan, maar verdiep je er eens in. @(Blik)voer-op-oneindig heeft ongetwijfeld waardevolle aanvullingen met name ten aanzien van vegetarische diëten, doe er je voordeel mee!

Mijn advies aan mensen (met overgewicht en/of Diabetes, cholesterol te hoog, dito tensie) is allereerst anders leren eten; boterhammen uit te bannen of dan toch ten minste te halveren. De klassieke Hollandse avondmaaltijd met immer een koolhydraatbom (aardappels, pasta, rijst) naast een zielig hoopje groente en een stukje vlees of vis, te vervangen door drie of vier soorten groenten, met wat vlees of kipreepjes te roerbakken en ook eens een dagje geen vlees of vis, maar bijvoorbeeld paddenstoelen of nootjes door de groenten te roeren. 's Ochtends geen boterhammen maar volle yoghurt met nootjes, gedroogde vruchtjes of rozijnen en wellicht lijnzaadjes. De lunch mag ook best bestaan uit wat tomaten, een eitje, een stukje worst en kaas, een komkommer, radijsjes, daar is niets mis mee. Variatie en opnieuw leren koken en eten is mijn advies en devies. De zoutpot mag uit de keuken, kook met kruiden. De mensen die dit advies oppikken komen twee-drie maanden later terug, melden dat ze gewicht kwijt zijn en zich veel fitter voelen en ik kan hun steevast melden dat de HbA1c gedaald is en de lipiden verbeterd zijn. Bij talloze mensen is het medicijn gebruik aanzienlijk teruggedrongen of was starten met een pil voor de suiker en de gratis pil voor de cholesterol die ze er volgens de standaardbehandeling bij krijgen alsook een pil voor de bloeddruk, allemaal niet nodig. Ook zijn een aantal Diabeten ineens geen Diabeet meer. Jammer voor de huisarts want die krijgt meer geld van de zorgverzekeraar voor een Diabeet dan voor een gezonde patiënt. De patiënten zijn tevreden want ze zijn hun kilo's kwijt en medicatie is (nog) niet noodzakelijk. De winst is groter dan de kilo's en de pillen; hun gezondheid gaat met sprongen vooruit. En als ze eenmaal op deze manier hebben leren eten, kunnen ze het waarschijnlijk levenslang.

Allerlei producten werden in de ban gedaan en vet werd vaak vervangen door koolhydraten. Vet geeft al snel een verzadigd gevoel en onderdrukt het hongergevoel beter dan de graanproducten die kennelijk niet zo gezond zijn als we denken. Wat weten we in ieder geval dan wel? Zonder vet gaan we dood. Er zijn een heel aantal vetten die we zelf kunnen maken, maar bijvoorbeeld Omega-3 vetzuren (meervoudig onverzadigd) niet. En die zijn essentieel voor je hersenen. In 2010 publiceerden Siri-Tarino et al een review waarin verschillende grote dieet studies onder de loep werden genomen. Wat artsen en onderzoekers graag zien, is een acceptabel cholesterolgehalte en een optimale verhouding tussen het slechte cholesterol LDL (liefst laag dus) en het goede cholesterol HDL (liefst hoog). Tevens zijn de negatieve effecten van hoge concentraties triglyceriden, een ander vet in het bloed, op het overlijden aan cardiovasculaire complicaties bekend. Verschillende onderzoeken waarbij verzadigde vetten werden vervangen door meervoudig onverzadigde vetten, lieten mogelijk (!) een reductie zien in hart- en vaatziekten, alhoewel andere onderzoeken dat niet aantoonden. Andersom, kon géén relatie worden gelegd tussen hart- en vaatziekten en hoeveelheid verzadigde vetinname. Verder bleek dat zowel LDL alsook HDL omlaag gaan indien verzadigde vetten worden vervangen door (meervoudig en enkelvoudige) onverzadigde vetten. Wanneer de verzadigde vetten werden vervangen door koolhydraten, kunnen we al raden wat er gezien werd; de triglyceriden gingen omhoog, insuline omhoog en dus ook het gewicht. Tevens steeg het LDL en daalde het HDL. Ter aanvulling wil ik hierbij opmerken dat in mijn eigen praktijk, dezelfde resultaten worden gezien maar dan omgekeerd, indien patiënten de koolhydraten links laten liggen. Derhalve concludeerden de onderzoekers (net als ik), dat koolhydraten in plaats van vet geen goed idee zijn. Dr. Krauss van de Berkeley Universiteit in Californië heeft zich lange tijd bezig gehouden met wat toen aangemerkt werd als slechte vetten. In een studie toonde hij aan dat wanneer koolhydraten in de voeding werden vervangen door vetten (onverzadigd èn verzadigd!), het LDL daalde. Kennelijk, zo schreef hij, is het vervangen van je ontbijt granen door een gebakken ei met spek zo gek nog niet. Ook in een 12 weken studie van de Universiteit van Connecticut, werden dames en heren met overgewicht danwel op een dieet gezet met weinig koolhydraten of met weinig vetten; de mensen in de weinig koolhydratengroep aten driemaal zoveel vetten. Aan het eind van de studie kwamen de mensen in het 'vette dieet' er het beste uit; triglyceriden waren 51% lager (19% lager in de koolhydraatgroep) en ook LDL was stukken lager, terwijl de verhouding totaal cholesterol:HDL verbeterd was (t.o.v. de andere groep). Het is (mij) niet bekend of deze resultaten consequent kunnen worden aangetoond voor elke leeftijd of etniciteit. Zoals zo vaak in onderzoeksland, zijn er frequent conflicterende bevindingen. Maar dat ons huidige voedingspatroon correleert met gigantische veranderingen in ons gewicht, dat ouderdomssuiker de ziekte is met de grootste stijging – óók onder jongeren, dat de kosten voor dit probleem en de er mee samenhangende aandoeningen als hypertensie en verstoord lipidenprofiel, zo langzamerhand de pan uit rijzen moge duidelijk zijn. Eiwitten worden aangetroffen in vlees, vis, kreeftachtigen en schelpdieren, planten (en met name in bonen, noten en knollen) en melkproducten. Hoeveel eiwit we nou exact nodig hebben, daar verschillen de meningen sterk over. Rood vlees (koe, varken, schaap, paard) bevat feitelijk alle essentiële aminozuren waar eiwitten uit zijn opgebouwd. Eiwitten zijn de werkpaarden in ons lijf, het zijn je spiervezels, je hormonen en enzymen. We zijn in staat om van de twintig bouwblokjes waaruit eiwitten bestaan (aminozuren), er ongeveer tien zelf te fabriceren. De andere helft moeten we uit ons dieet halen. Vegetariërs dienen dus zeer uitgekiend te eten en hun plantaardige bronnen met zorg te kiezen, om zorg te dragen voor voldoende inname van voornoemde essentiële aminozuren (zoals Leucine, Lysine, Methionine, Tryptofaan en Fenylalanine). Grote hoeveelheden rood vlees consumeren geeft weer een hogere kans op dikke darmtumoren, dus dat moet je ook niet overdrijven. De eiwitten in melkproducten verlagen juist het risico op dikke darmtumoren, dus een glas melk bij je biefstuk en een kaasplankje na zou zo gek nog niet zijn (Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: a Global Perspective. 2007). Eiwitten uit plantaardige bron zijn zondermeer gezond. In 2006 werden in de New England Journal of Medicine de resultaten gepubliceerd van een twintig jaar durende prospectieve studie van voeding bij vrouwen (N=82.802) liet een 30% reductie zien in hart- en vaatziekten bij de deelneemsters die meer plantaardige eiwitten èn vetten tot zich namen. Ten aanzien van soja-hype zijn er enkele zaken te melden; wat ingeluid werd als een wonder met fantastische verlaging van cholesterolgehalte, (b)lijkt een wassen neus. Bovendien is soja productie verantwoordelijk voor ontbossing en is het ecologische voordeel derhalve gering. Naast de westerse bronnen van eiwitten, worden wereldwijd ook insecten en larven gegeten, met eiwitgehaltes tot wel 75% van het lichaamsgewicht van het insect. Meelwormen, sprinkhanen, cicades, spinnen; het grootste euvel in de westerse wereld is het imago. Het wordt gezien als een uitstekende, ecologisch verantwoorde manier om de groeiende wereldbevolking te voeden. Ook algen en zeewier kunnen een bijdrage leveren aan gezonde, betaalbare voeding zonder de aarde teveel te belasten met vervuiling, ontbossing en overbevissing. Recente inzichten in de aetiologie van overgewicht en Diabetes, laten een mogelijke relatie zien met de darmflora; er is een duidelijk verschil tussen gezonde mensen en dikke mensen. Er wordt gesuggereerd dat onder andere antibiotica gebruik cq misbruik, hierin een rol speelt. Wellicht ook het 'te hygiënisch' leven kan hier een rol in spelen. Momenteel wordt deze theorie in de praktijk gebracht door 'poep-transplantaties' waarbij faecaal materiaal of bacterie stammen in de dunne darm worden gelanceerd. Of de verstoorde balans van bepaalde bacteriën ook een gevolg kan zijn van verkeerde voedingsgewoonten, is nog onderwerp van onderzoek.

In proefdier onderzoek is gebleken dat licht verhoogde concentraties urinezuur verantwoordelijk zijn voor verminderde stikstof (NO2) afgifte, wat een bekende vaatverwijder is en de proefdieren ontwikkelden hypertensie. In een ander proefdieronderzoek bleek fructose voor een veel sterkere gewichtstoename verantwoordelijk te zijn dan glucose en sucrose en bovendien de fertiliteitscyclus te verlengen (Light et al 2009 Exp Biol Med). In adipocyten (vetcellen) is de omzetting van fructose en de vorming van urinezuur en lactaat een veroorzaker van oxidatieve stress, waardoor onder andere de afgifte van adiponectine wordt verstoord. Een lage adiponectine-concentratie is geassocieerd met een verminderde insulinegevoeligheid. Logischerwijs zijn hoge concentraties adiponectine geassocieerd met een goede insulinegevoeligheid. Leptine en adiponectine werken complementair en hebben in muizen aangetoond insuline resistentie compleet te reversibiliseren. Het moge duidelijk zijn dat de 100 liter frisdrank die we per persoon per jaar drinken (2006, CBS) consequenties heeft. In 2010 ging de consumptie van het aantal blikjes energiedrank (Red Bull en dergelijke) in Nederland richting de honderd miljoen (GFK/Intomart). De drankjes bevatten vooral glucose, fructose en cafeïne; in een blikje van 250 ml zit 80 mg cafeïne. Dat is evenveel als in een kop koffie en ongeveer twee keer zoveel als in een blikje Cola. Wat doen al die koolhydraten met ons? Voor de aardigheid tikte ik op voedingscentrum.nl mijn eigen leeftijd in plus geslacht. Meer wordt er niet gevraagd, niet of ik een zittende functie heb of hoe vaak en hoe intensief ik sport. Er wordt maar 200 gram groente per dag geadviseerd. Qua koolhydraten wordt het advies gegeven zeven sneetjes brood te eten en ook vijf opscheplepels rijst of pasta per dag. En bovendien nog twee stuks fruit. Wat doen al die sneetjes brood en aardappels in mijn lijf? Die worden opgenomen door de darmcellen, komen als glucose in de bloedbaan en dan begint mijn alvleesklier insuline te maken om die suikers de cellen in te jagen. Het kuiltje jus lift gemakkelijk mee de vetcellen in. En dan begint het probleem, volgens Dr George Cahill van Harvard, arts en expert op het gebied van insuline. Want insuline dirigeert ook de vetopslag in positieve zin. Is er veel insuline, dan worden suikers èn vetten in de cellen opgeslagen. Bij alle suikers die we nuttigen, gebeurt dat dus; ook bij dat ene glaasje fris tussendoor, of dat blikje energydrink waar de jeugd tegenwoordig verslaafd aan is. Maar ook bij het stukje fruit, de boterham en de plak ontbijtkoek bij de koffie om 10 uur met de collega's. Braaf doen we dan wel aspartaam in de koffie. Meestal zit men na de aardappels of pasta voor de buis of achter de laptop. Dus al die suikers en vetten worden niet verbrand. Dat gebeurt pas als we gaan bewegen. Overgewicht is dan ook niet een probleem van vet eten, het is een insulineprobleem. Insuline is een opslaghormoon, dat brandstof (suiker) opslaat voor later gebruik. Een hoge concentratie aan insuline is voor cellen het teken om vet op te slaan en niet voor gebruik vrij te geven. Om het opgeslagen vet weer de vetcel uit te loodsen en voor energie te gebruiken moet het insulineniveau omlaag. Om de hoeveelheid insuline te doen verminderen, moet het lichaam insuline-gevoeliger worden en moet de werking van de insulinereceptor verbeterd worden. Het strookt ook met mijn eigen waarnemingen wanneer mensen met overgewicht gevraagd worden naar hun eetgewoonten. Helaas voelen mensen zich direct in de verdediging gedrukt en vertellen ze braaf maar 2 broodjes 's morgens met magere kaas en mager rookvlees te eten, 's middags dito met een sinaasappel. En 's avonds de gebruikelijke Hollandse pot met aardappels of iets met pasta. Driemaal per dag een shot insuline voor de glucosebommen. Zo klinkt het inderdaad als Junk Food. Dat vertaalt zich ook in het steeds jonger (dikker!) worden van de type II Diabeet. Was het twintig jaar geleden een ziekte die mensen overkwam na hun pensioen, tegenwoordig is het vrij gebruikelijk om van de huisarts te vernemen op je 45e dat je suikerziekte hebt en gratis en voor niets is ook het cholesterol te hoog, de bloeddruk te hoog, het gewicht te veel. Was het nou zo dat het met wat pillen verholpen is, dan was het geen ramp. Maar door de combinatie van aandoeningen, gaat de kans op ernstige cardiovasculaire complicaties gigantisch omhoog. Zelfs roken geeft minder kans op narigheid dan de Vier Ruiters van de Metabole Apocalyps. Mijn jongste suikerpatiënt is elf jaar, een lief Turks jongetje met een dikke buik en X-benen. Ouderdomssuiker op je elfde, ik dacht ook dat het type I was maar niets bleek minder waar. Inmiddels heeft hij met het overgewicht ervoor gezorgd dat allebei zijn groeischijven van de heupen afgebroken zijn, waarvoor beiderzijds pennen zijn geboord. Sowieso zijn Turkse, Marokkaanse en Hindoestaanse mensen vaker aangedaan door het metabool syndroom. Een aannemelijke verklaring is dat zij genetisch behoren tot een bevolking die na eeuwen te hebben geleefd en gegeten volgens een bepaald patroon, nu anders is gaan eten in hun nieuwe thuisland. Het is gebruikelijk bij iedere Turkse maaltijd brood te nuttigen. Hindoestanen eten pannenkoeken (Roti) bij ieder diner. En veel rijst. De genetische predispositie plus de voeding maakt dat de kans op Diabetes enorm is. De stereotype Turkse of Marokkaanse dame die naar Nederlandse begrippen wat gedrongen van postuur is, maar stevig in de breedte, een keurige hoofddoek en een tasje in beide handen, is niet voor niets een beeld wat direct op je netvlies zit. Het opvallende is, dat ze dat zelf ook zeggen. Oorspronkelijk hadden ze éénmaal per jaar (Islamitische telling) een Suikerfeest, dat hebben ze nu bijna dagelijks. En datzelfde geldt voor de autochtone westerse bevolking. Waar vijftig of honderd jaar geleden taart, koek, frisdrank en snoep nog een uitzondering was, en hard lichamelijk werk de norm, is het nu een wekelijks zo niet dagelijks fenomeen, waarbij de lichamelijke inspanning op de tennisbaan moet worden gevonden. Hoe verhouden de andere macro-nutriënten (eiwitten, vetten) in onze voeding zich heden in vergelijking met het 'Oer-dieet'? En hoe ongezond zijn vetten eigenlijk? Een studie (New Eng J Med 2012) gedurende zes jaar naar drie diëten (laag vet, laag koolhydraat, Mediterraan dieet) liet voordelen voor alle deelnemers zien, maar de grootste winst was in de laag koolhydraat groep en de Mediterrane dieet groep, voor wat betreft triglyceriden daling en de daling in totaal cholesterol. Vetten zijn onder te verdelen in trans-vetten (zoals de 'harde' vetten die in margarine en kant en klaar koekjes zitten, maar ook in gefrituurde voedingsmiddelen), verzadigde vetten (voornamelijk dierlijke vetten zoals spek, ham en kaas, maar ook in kokosnootolie), onverzadigde vetten (olijf- en zonnebloemolie, avocado) en de meervoudig onverzadigde vetten (vette vis, walnoten). Over de transvetten kunnen we kort zijn, daarvan is inmiddels bewezen dat die slecht zijn en bijdragen aan aderverkalking. Maar hoe zit dat dan met die andere drie vetten, die toch deel uitmaken van het dieet dat we duizenden jaren hebben gevolgd? Veel voedingsinstituten wijzen met de boze vinger naar de verzadigde vetten, maar zijn dat inderdaad 'slechte vetten'? We beginnen ons leven met moedermelk en dat wordt steeds vetter; in de eerste twee weken van 2,9 gram per 100 milliliter in colostrum tot 4,2 gram in 100 milliliter rijpe moedermelk. Het vet in moedermelk bestaat gemiddeld voor 42% uit verzadigde vetten en voor 57% uit onverzadigde vetten. En dat geeft meteen al aan hoe controversieel moedermelk al is, want verzadigde vetten zouden slecht zijn volgens veel onderzoekers in het verleden. Zo slecht zelfs, dat sinds het begin van de propaganda ruim twintig jaar geleden dat vet slecht is, de bevolking van Amerika twee keer zo dik is geworden.

Ook maakt men meer kans op galstenen, maagklachten door maagzuur wat door de verhoogde buikdruk in de slokdarm een aantasting geeft van het slijmvlies met alweer meer kans op slokdarmkanker, jicht en artrose (slijtage van de gewrichten als gevolg van de zwaardere belasting). Ook rugklachten door de hogere belasting en slechtere houding van de wervelkolom worden vaker gezien bij mensen met overgewicht. Een miniem voordeel van overgewicht lijkt te zijn dat vrouwen na de menopauze iets minder vaak osteoporose (botontkalking) hebben, maar doordat men harder valt bij een groter gewicht wordt de kans op een fractuur niet veel kleiner. Helaas maken mensen met overgewicht ook meer kans op depressieve klachten (en lijkt het bovenal zo te zijn dat hogere insuline spiegels verantwoordelijk zijn voor depressie!) doordat men sociaal wordt gestigmatiseerd; verder is er een duidelijke relatie met onvruchtbaarheid (vrouwen), Polycysteus Ovarium Syndroom en erectiestoornissen, wat een verdere rol speelt bij het ‘niet lekker in je vel zitten’. Door diverse factoren hebben mensen met overgewicht meer kans op trombose (bloedproppen, vaak in de kuit) wat kan leiden tot een longembolie, een potentieel dodelijke conditie (bloedprop in een bloedvat van de longen). Ook dikke darm kanker wordt vaker gezien bij mensen met overgewicht. Ten slotte geeft overgewicht meer kans op een aantal aandoeningen van het zenuwstelsel, waarvan een aantal een chronisch karakter hebben. Het is niet erg om te zwaar te zijn als dat het enige was, maar het is niet prettig, zeker niet in het licht van de hierboven beschreven extra risico’s. Het vraagt nogal wat om een andere levensstijl te volgen met andere dieet gewoonten dan dat men maatschappelijk krijgt opgedrongen (Schijf van Vijf) of gewend is (‘s avonds eten we groente, stukje vlees en aardappelen, ’s morgens en voor de lunch uiteraard een aantal boterhammen; dat doen we al vanuit onze jeugd). Ernstig overgewicht kost direct al ruim 500 miljoen euro per jaar in Nederland, indirect (ziekteverzuim, arbeidsongeschikt, medische complicaties) nog eens 2 miljard euro. Van de volwassenen heeft 48% momenteel (2012) overgewicht of obesitas, bij kinderen is dit maar liefst 16%, tezamen 6,5 miljoen te dikke mensen. En het 'landelijk gewicht' is groeiende. De voornoemde kosten vloeien voort uit ernstig overgewicht, het topje van de dikke ijsberg. Gewoon overgewicht en obesitas tezamen zijn verantwoordelijk voor 10% van de totale ziektelast in Nederland. En de dikkerds van nu zijn de Diabeten en amputeés van morgen, dus de kosten zullen fors toenemen, nog los van de maatschappelijke kosten. In de Zorgstandaard Overgewicht van het Partnerschap Overgewicht Nederland uit november 2010, wordt gesteld dat obesitas een chronische ziekte is waarvoor geen genezing mogelijk is. Dat is pure nonsens. Het maakt een sociaal maatschappelijk en met name individueel probleem tot een medische diagnose en ontneemt de betrokkenen de ultieme verantwoordelijkheid over zijn of haar eigen gezondheid. Tevens ontneemt het de mens met overgewicht (of: de obese patiënt) uitzicht op een toekomst met een normaal gewicht zonder pillen voor suikerziekte, hypertensie en cholesterol, indien diegene de juiste maatregelen neemt. Cruciaal hierin is dat wanneer men vast blijft houden aan de achterhaalde adviezen uit de Schijf van Vijf (lees: de propaganda van het Voedingscentrum), dat het inderdaad niet mogelijk is een gezond gewicht te bereiken. Het is een Catch 22; je hebt overgewicht maar met de standaard adviezen blijf je dik. Ik kom ook nog even terug op ons gebruik van granen in de westerse wereld. Ik noemde al Coeliakie. Bij ongeveer één op de honderd mensen is dit aantoonbaar met de huidige technieken. In het uitstekend wetenschappelijk onderbouwde 'The Dark Side of Wheat' van de Amerikaan Sayer, geeft de auteur aan dat Coeliakie wellicht het topje van de ijsberg is van een scala aan klachten die we tegenwoordig hebben. De mensen met Coeliakie zijn diegenen, met de ernstigste klachten (diarree, buikkrampen, verlies van bepaalde structuren in de dunne darm) en klinisch onderzoek bevestigt deze diagnose. In het kort komt zijn betoog erop neer, dat een zaadje natuurlijk niet gebaat is bij opeten door zoogdieren, vogels en insecten of aantasting door schimmels. Dus naast de koolhydraten en eiwitten die nodig zijn om bij het ontkiemen een nieuwe plant te groeien, bevat een tarwe korrel ook eiwitten die 'giftig' zijn. Tarwe heeft driemaal zoveel genen als de mens en er zijn reeds 23.788 eiwitten aangetroffen in Triticum gestivum – de tarwe waar wij brood mee maken. Een van die eiwitten is Wheat Germ Aglutinine (WGA) wat een aangetoonde relatie heeft met IgA nefropathy. Een groep Italiaanse onderzoekers die hij citeert, hebben een statistisch verband gelegd tussen de hoeveelheid brood consumptie en de kans op niertumoren. WGA is een potentieel toxische stof; indien alle WGA uit een heel brood direct in de bloedbaan zou worden geïnjecteerd, zouden we het waarschijnlijk niet overleven door directe bloedklont vorming. Verder is WGA óók een stof die de terugkoppeling van leptine (vanuit de volle vetcellen) naar de hypothalamus blokkeert. Daarom smaakt brood waarschijnlijk ook naar meer. Begint u te snappen waardoor het dikker worden van de bevolking zo snel gaat? Veel graan/tarwe producten, insulinespiegels te hoog, mononatriumglutamaat in een scala aan kant en klaar producten, hogere spiegels van vetten in het bloed, diverse terugkoppelingsmechanismen naar onze hersenen functioneren niet meer en daarnaast worden er bepaalde eiwitten aangetroffen in tarwe die zich binden aan opioïd receptoren in ons brein (oooh....ik snak naar een boterham!). Wat deze stoffen precies doen met ons brein is nog niet duidelijk, maar de eerder genoemde resultaten met naltrexon doen vermoeden dat we inderdaad kunnen snakken naar een boterham. We leven van 'Happy Glucose Moment' naar het volgende 'Happy Glucose Moment'. Kennelijk is brood (en pasta!) ook gewoon Junk Food. Gliadine is een ander eiwit welke in tarwe gevonden wordt. Gliadine heeft aangetoond verantwoordelijk te zijn voor het vrijkomen van zonuline in dunne darmcellen. Zonuline op haar beurt, veroorzaakt een verhoogde permeabiliteit (doorlaatbaarheid) van de darmcellen – de darm raakt 'lek'. In een Zweedse studie van patiënten met type I Diabetes, had 42% (141 van de 339) van de patiënten abnormaal hoge concentraties zonuline in vergelijking met gezonde mensen van dezelfde leeftijd. Opvallend was dat een groep eerstegraads verwanten van de mensen met type I Diabetes ook verhoogde waardes zonuline vertoonden (tweemaal de standaard deviatie). Er werd een duidelijk verband aangetoond tussen eerstegraads familieleden van de type I Diabeten (die dus nog geen type I hadden!) en verhoogde zonuline spiegels; een aanzienlijk deel van hen ontwikkelde inderdaad binnen enkele jaren type I Diabetes. De onderzoekers stellen, dat één en ander verklaard kan worden door een genetische predispositie voor (bepaalde) auto-immuun aandoeningen (zoals type I Diabetes) en blootstelling aan bepaalde stoffen (gliadine, een bestanddeel van tarwe). Kort door de bocht, mogelijk is type I Diabetes een gevolg van de consumptie van tarwe. Ten aanzien van een andere suiker, fructose, is er opmerkelijk nieuws te melden. Fructose zit in veel frisdranken en wordt gewonnen uit suikerbieten, suikerriet en mais. Fructose wordt bijzonder snel opgenomen vanuit het maag-darmstelsel. In het lichaam wordt de fructose gemetaboliseerd waarbij lactaat en urinezuur ontstaat. Met name dat laatste is interessant, want hogere concentraties urinezuur zijn duidelijk gelinkt aan een hoger risico op hart- en vaatziekten.

Daarnaast speelt nog een ander belangrijk proces. Eenvoudig gezegd is het lichaam zo druk bezig met het verwerken van suiker, dat de vetstofwisseling in problemen komt. Dat staat nog los van het feit dat onder invloed van de commercie iedereen zo bang is gemaakt voor vet, dat alles 'light' moet zijn; in veel producten zijn de vetten dan ook vervangen door koolhydraten. Omdat de smaak dan verandert, worden stoffen als mononatriumglutamaat (MSG) toegevoegd, waarvan bekend is dat ze 'trek' opwekken (chips bevat veel MSG, de reden waarom een zakje chips 'zomaar leeg gaat'). De bekende Amerikaanse Fast Food ketens zijn grootverbruikers van mononatriumglutamaat of directe derivaten daarvan. In Nederland kennen we het onder E621 en van de Chinese naam Ve Tsin (inderdaad van het gelijknamige eethuisjes-syndroom). Onder invloed van de hogere suikerspiegels en de bijpassende hyperinsulinaemie in het bloed reageren vetcellen door vetten die in het bloed circuleren (èn suikers!), op te slaan. Bovendien wordt de normale terugkoppeling vanuit de vetcellen, die een seintje willen geven aan de hersenen (hypothalamus) verstoord. Vetcellen die normaliter bij een bepaald niveau van 'vulling' aan de hersenen willen vertellen dat ze ‘vol’ zijn, produceren een hormoon, leptine. Leptine spoort het metabolisme aan (de verbranding wordt op een hoger niveau gezet) en vertelt de hersenen dat er minder dient te worden gegeten. Dit regelmechanisme raakt uit balans, doordat hogere vetzuur concentraties in het bloed ook nog de receptoren in de hersenen (op hypothalamus niveau) blokkeren (en ook mononatriumglutamaat blokkeert de terugkoppeling van ingewanden naar hersenen; je krijgt geen seintje meer van je buik, dat je 'vol' zit). De normale terugkoppeling is dus niet mogelijk. We hebben dan de onwenselijke situatie waarbij de suikers en de vetten in het bloed verstoord zijn, met allerlei schadelijke effecten van dien waarvan atherosclerose en verloren gaan van kleine zenuwen de bekendsten zijn, maar bovenal komen de meeste patiënten (eerst waren het mensen, nu zijn het plots patiënten!) met het gewicht in gevecht. Een bijkomend probleem is de hoge bloeddruk die frequent gezien wordt bij mensen met Diabetes Mellitus en overgewicht. Onderzoek hiernaar is in volle gang, maar voorlopig lijkt het erop dat ook dit een gevolg is van de uitputting van de alvleesklier. Daarnaast worden allerlei ‘fijn-regulaties’ in het lichaam verstoord door de te hoge suiker- en vetspiegels en treedt er activatie op van het immuunsysteem, waardoor er in het bloed en de weefsels een scala aan stoffen vrijkomt, die normaliter betrokken zijn bij ontstekingsprocessen (cytokinen, Platelet Activation Factor, leukotriënen, tumor necrosis factor, histamine, om er maar een aantal te noemen). Door de atherosclerose (aderverkalking) worden de bloedvaten stijver, waardoor ze minder goed in staat zijn te reageren op de bloeddruk, waardoor de bloeddruk nog verder stijgt. Ook produceert de alvleesklier andere stoffen die op de bloeddruk werken en ook die raken verstoord door de grote hoeveelheden insuline die de alvleesklier moet produceren. Deze uitgebreide verstoringen zien we reeds bij kinderen met overgewicht; het is dus slechts een kwestie van tijd dat deze kinderen op latere leeftijd niet alleen overgewicht ontwikkelen, maar ook Diabetes Mellitus type 2 en hoge bloeddruk (hypertensie). Interessant is hierbij een studie onder kinderen in Italië waarbij gekeken werd naar de correlatie tussen inname van granen (denk aan de pasta en de pizza!) en overgewicht, verstoorde suiker- en insulinespiegels en bloeddruk; de kinderen die meer graanproducten kregen voorgeschoteld bleken zwaarder, hadden een hogere bloeddruk en was met name de insuline verhoogd (de alvleesklier is hard aan het werk!), als de alvleesklier het niet meer kan bijbenen begint de suikerspiegel te stijgen en zijn deze kinderen ineens patiënten met suikerziekte. Dit cluster van aandoeningen noemen we tegenwoordig het metabool syndroom of Syndroom X. Het is 'welvaartsziekte' nummer één. Het is eenvoudig te voorkomen. Het is eenvoudig te behandelen. Enkele jaren geleden startte een Zweedse internist samen met een diëtist een behandeling bij mensen met Diabetes Mellitus type 2 en overgewicht; koolhydraten werden uit het dieet gehaald en na enige tijd normaliseerde het gewicht en waren medicijnen niet meer nodig in 19 van de 20 patiënten. Uiteraard zijn er nog andere gezondheidsaspecten behoudens de suiker- en vethuishouding die profiteren van een lager lichaamsgewicht; zo maken vrouwen met overgewicht 60% meer kans op borstkanker. Daarnaast is snurken en ook het apneu syndroom (waarbij de patiënt in zijn slaap enkele seconden of soms zelf meer dan een minuut niet ademt, waardoor men niet uitrust en overdag vermoeid is) een gevolg van overgewicht wat weer een zeer fors risico geeft op een CVA (beroerte). Daarnaast is men meer vermoeid doordat men al dat extra gewicht de hele dag meesleept (tien kilo overgewicht is vergelijkbaar met de hele dag een volle emmer water dragen).

Wat dat betreft zijn we als Westerlingen maar een armetierige club; sommige huidige jager-verzamelaars kennen meer dan 200 soorten fruit en eetbare planten ('groente'). De mensen die in de loop der eeuwen vanuit Afrika, waar Homo Sapiens is geboren, zich verspreid hebben over de aardbol, hebben zich in eerste instantie zomers aan de kust opgehouden, alwaar vissen en schaal- en schelpdieren voorhanden waren, aangevuld met klein wild en eetbare planten. De herfst en winter werden gebruikt om op het grotere wild te jagen, terwijl tevens gebruik werd gemaakt van noten, knollen, paddenstoelen en insecten. Onderzoek heeft uitgewezen dat de mensen die merendeels aan zeekusten leefden, ook langer waren qua postuur, een grotere schedelinhoud hadden en waarschijnlijk ook langer leefden. Kennelijk hebben granen tot voor kort nauwelijks een rol gespeeld in onze voeding. Om te komen tot een praktisch inzicht met betrekking tot de welvaartsziekten die gerelateerd zijn aan deze nieuwe manier van voeden, gaan we even terug in de tijd. Na de uittocht uit Afrika, werden Azië, Europa en via de landbrug Amerika bevolkt. Omdat de zeespiegel toen een stuk lager was, bereikte men redelijk gemakkelijk met bootjes de eilanden die we tegenwoordig tot Indonesië en Australië rekenen. Ten oosten van Australië liggen nog een heel aantal eilanden en een daarvan ligt redelijk ver weg. Tegenwoordig heet dit eiland Nauru en de eerste mensen hebben 2000 jaar geleden voor het eerst voet gezet op dit eiland. Het kostte die mensen een wekenlange boottocht om er te geraken, met waarschijnlijk weinig voedsel aan boord dat zo’n lange tocht kon doorstaan. De mensen die de reis overleefden, waren dan ook mensen die met weinig eten toe konden. De eerste westerlingen die op Nauru ten tonele verschenen in de negentiende eeuw, troffen daar prachtige gespierde mensen die leefden van de visvangst en het weinig dat dit tropische eiland verder had te verschaffen. Toen de Japanners er in de tweede wereldoorlog aankwamen, telde Nauru circa drieduizend bewoners; na een keihard regime bleven er in 1945 ongeveer duizend bewoners over. Na de tweede wereldoorlog vond men er fosfaat wat gebruikt werd voor de industrieën in het westen. Ook de toeristen wisten het eiland te waarderen. Het gevolg voor de mensen op Nauru was, dat zij niet meer op zoek hoefden naar hun voedsel, maar een westers dieet konden importeren. De slachting van de Japanners is minstens zo wreed als hun huidige lot; de mensen op Nauru zijn de aller diksten ter wereld, negen van de tien hebben Diabetes Mellitus (suikerziekte) en de gemiddelde levensverwachting ligt rond de zestig jaar. Een zelfde lot hebben bijvoorbeeld de Pima indianen ondergaan; voorheen fiere indianen die hard moesten werken om op de prairie aan hun kostje te komen, maar nu in trailers wonen op een stukje reservaat met een slecht betaald baantje maar meestal een uitkering. Hun eetpatroon is aangepast aan Amerikaanse normen en de gemiddelde Pima indiaan is dan ook niet meer in staat om op een paard te zitten dankzij Coca Cola, brood, pizza en andere 'zegeningen' van de twintigste eeuw. Wijze Bizon is gedegradeerd tot Zittende Dikke Eekhoorn. Hetzelfde geldt overigens voor Eskimo's die hun iglo en kano hebben verruild voor een huis en een auto. De Eskimo's en de Pima indianen uit Noord Amerika en de bewoners van Nauru hebben een ding gemeen; doordat zij eeuwenlang traditioneel gejaagd en geleefd hebben van het weinige dat het land hun bracht, zijn zij genetisch geselecteerd op zuinigheid. Tevens maakte graan geen deel uit van 'De Schijf van de Indiaan'. Om op een droge prairie of zeetocht en eiland te kunnen overleven, dient een mens om te kunnen gaan met schaarste. De Engelstalige vakliteratuur noemt dit het ‘thrifty-gene’ oftewel het lage energie verbruik zit hen in het DNA. In onze westerse samenleving zijn mensen met zo’n thrifty-gene ook aanwezig. In tijden van schaarste zijn zij de overlevers. Ter illustratie; na de Hongerwinter van ‘44/’45 werden er relatief veel dikke kinderen geboren. Heden ten dage zijn dit mensen met overgewicht en suikerziekte. Hun zuinige aanleg maakt dat overtollige suikers en vetten –en suiker hebben we feitelijk niet nodig in onze voeding!– nog sneller worden opgeslagen. Mensen met het ‘zuinigheidsgen’ hebben bovendien andere spiervezels; deze spiervezels zijn slecht in staat om snel te reageren op hogere suikerspiegels, waardoor deze traag worden opgenomen. Daardoor blijven de suikers langer in het bloed, waardoor de alvleesklier langdurig hoge concentraties insuline moet produceren. Maar de huidige hausse aan mensen met overgewicht heeft een andere, bijkomende origine. Insuline is noodzakelijk om glucose de lichaamscellen in te krijgen. Zonder insuline (een hormoon van de alvleesklier) komt glucose niet daar waar het wezen moet. In de loop van het leven, raakt de alvleesklier ongevoelig voor deze hogere concentraties suikers en raakt bovendien uitgeput. Ook de organen waarop de insuline moet werken, raken minder gevoelig voor insuline, waardoor de suikers nog slechter worden opgenomen, hetgeen leidt tot een vicieuze cirkel. Dit is het begin van ouderdomssuiker, Diabetes type 2, hetgeen een regelrecht gevolg is van het steeds meer consumeren van suikers.

Zoals uitgelegd, verschillen wij weinig qua fysiek met de homo sapiens van 10.000 of 200.000 jaar geleden en qua DNA verschillen wij nauwelijks met een mensachtige van twee miljoen jaar geleden (een chimpansee en een mens hebben voor 96% hun DNA met elkaar gemeen). Als diersoort verschilt de mens niet van andere dieren; het is eten of gegeten worden, survival of the fittest. Dat maakt dat ons organisme (en ons metabolisme), heel goed in staat is om om te gaan met perioden van schaarste. Wij hebben als mens dus ook een voorkeur voor eten dat we makkelijk kunnen vergaren, goed kunnen verteren en dat een hoge voedingswaarde heeft. Met andere woorden, je kunt het redelijk makkelijk verkrijgen en levert energie. Granen waren pas voorhanden op het moment dat we neerstreken in een bepaalde regio en daar ook bleven. Grassen werden geselecteerd op hun korrelgrootte en al snel heeft de mens een heel aantal granen gekruist en veredeld. De huidige tarwe is bijvoorbeeld een halve meter korter, draagt meer en zwaardere korrels en is robuuster dan 5.000 jaar geleden. Dit gaf een groot voordeel want het kon gemakkelijk worden gezaaid en geoogst en was bovendien langer houdbaar dan veel andere voedingsbronnen. En hiermee ontstond een situatie waarbij de mens in de loop der eeuwen in de problemen kwam; waar we eerst nog hard moesten werken om voldoende voedsel te vergaren, verkregen we dit steeds gemakkelijker. Ook de vertering van granen kost geen enkele moeite. Ons lichaam hoeft er bijna niets voor te doen om hoogcalorisch voedsel in de vorm van koolhydraten vanuit de darm naar het bloed te doen gaan (luie darmen). Granen bestaan uit zetmeel en eiwitten en zetmeel is niets anders dan aan elkaar gekoppelde suiker moleculen. Overigens is de verhouding van eiwitten en koolhydraten in een graankorrel drastisch veranderd door kruisingen, intensieve landbouwtechnieken, pesticiden en tegenwoordig ook door genetische manipulatie; bevatte tarwe rond 1900 nog 90% eiwitten, tegenwoordig is dat nog maar 9% (sic!). De Amerikaanse Cardioloog William Davis noemt de 'nieuwe granen' daarom Frankengrains. Hij beargumenteert verder, dat we letterlijk verslaafd zijn aan graan-producten; het bevat onder andere amylopectine A, een eiwit met affiniteit voor onze opioïd receptoren, dat direct naar onze hersenen stijgt. Onderzoek naar behandeling van overgewicht onderschrijft dit; behandeling met naltrexon, een medicijn die gegeven wordt bij heroïne verslaving, van mensen met overgewicht, leidde tot een bijna halvering van het aantal gegeten boterhammen. Koolhydraten kunnen direct benut worden door onze hersenen (die uitstekend, of misschien zelfs beter, werken op vetverbranding) of door onze spieren worden verbrand. Normaliter kunnen onze spieren de glucose ook opslaan. Ook de lever kan een behoorlijke voorraad glucose opslaan en is in staat om in tijden waarin geen koolhydraten voorhanden zijn, uit vetten en eiwitten, glucose te synthetiseren (gluconeogenese). Het is bekend dat mensen, in vergelijking met andere primaten en zoogdieren van gelijke grootte, een behoorlijk deel van hun energie 'kwijt' zijn aan de hersenen. Derhalve hebben we ook een voorkeur voor vetter en energierijker voedsel. In de eerste jaren van ons bestaan, is vet onontbeerlijk voor een goede ontwikkeling van de hersenen (met name uiteraard van de vetten die we niet zelf kunnen maken, zoals de omega-3 vetzuren welke in hoge concentraties in vette vis zitten). Dit is iets om je goed te realiseren bij vegetarische diëten, kinderen kunnen daar mogelijk problemen van ondervinden. Vetten en eiwitten kunnen lastiger worden opgenomen door ons lichaam. Het zijn meestal grotere moleculen die eerst dienen te worden gesplitst in kleinere stukjes in de darm, om vervolgens als bouwblokjes voor cellen in de bloedstroom terecht te komen, of om als grondstof te dienen om via ingewikkelde processen omgezet te worden in bijvoorbeeld hormonen, eiwitten en nieuwe cellen. Een mooi voorbeeld hiervan is de Eskimo. Hun dieet bestaat voor meer dan 90% uit vlees, vet en vis. Die hebben geen last van de Schijf van Vijf. Keurig doet hun lichaam wat het al miljoenen jaren doet, namelijk het omzetten van eiwitten en vetten naar andere stoffen die het lichaam nodig heeft. Ook aan vitamines ontbreekt het hen niet. De van oorsprong IJslandse ontdekkingsreiziger Vilhjalmur Stefansson (1879-1962) heeft jarenlang probleemloos hun dieet gevolgd en is er ondanks ontberingen en fysieke inspanningen 83 jaar oud mee geworden. Hetzelfde geldt voor veel andere natuurvolken als de Aboriginals uit Australië en de Bosjesmannen en Masai in Afrika. Die laatsten leven zelfs jarenlang (hun 'krijgerstijd') op vlees, melk en bloed als enige voedselbron (!) terwijl de sterfte aan hart- en vaatziekten gelijk is aan het Westen en ze geen last hebben van overgewicht of Diabetes.

Als je wil weten hoe ik er tegenaan kijk....sorry, ik kan het niet anders dan plakken in verschillende velden. Is een tekst die ik tegenkwam....hij staat ook al elders, maar dit is een uitgebreidere versie. Onze fraaie planeet bestaat ongeveer vierenhalf miljard jaar en sinds drieënhalf miljard jaar is er leven op aarde. Er heeft een ontzagwekkende evolutie plaatsgevonden, waarbij plantaardig en dierlijk weefsel in de loop van de tijd bezit heeft genomen van het water, het land en de lucht. Voor elk van deze organismen, variërend van eencellige tot complexe meercellige planten en dieren, geldt dat ze een balans hebben gevonden ten opzichte van het milieu, andere organismen, soortgenoten en voeding. Een verstoring in deze balans noopt een organisme tot aanpassing. In welke mate een planten- of diersoort in staat is zich aan te passen, bepaalt of de soort in stand blijft, al dan niet in aangepaste vorm. De mens(achtige) is reeds vier miljoen jaar aanwezig (homo sapiens is ca. 200.000 jaar oud). Grofweg hebben we met name in de eerste miljoen jaar grotere evolutionaire veranderingen gekend en daarna in de laatste miljoen jaar, waarbij we in het allerlaatste stuk van dat laatste stukje van de vier miljoen, een dramatische verandering kunnen onderscheiden. Terwijl we als ‘mens’ langzaam evolueerden van aapachtige, naar menselijk (Cro-magnon mens, Neanderthaler), naar Homo Sapiens (de moderne mens), hebben we 99% van de tijd geleefd als jager-verzamelaar. Als we de geschiedenis van de mens in 12 uur beginnen te tellen om twaalf uur op een klok, dan zitten we heden in de laatste 1 seconde voordat het wederom twaalf uur is. In dat allerlaatste stukje tijd, heeft de mens geleerd hoe hij de beschikbare planten- en diersoorten kon aanwenden om een meer sedentair leven te leiden. Dieren waren getemd, planten konden seizoensgericht worden gezaaid en geoogst. Dit was de geboorte van de huidige menselijke samenleving. Groepen mensen die in eerdere tijden zwervend een bestaan hadden, clusterden samen tot gemeenschappen, waarbij in de loop van de tijd steeds complexere sociale structuren ontstonden. Er is, zeker in de westerse wereld, geen mens meer die zelf voor de volle 100% in zijn eigen behoefte voorziet. Die verregaande specialisatie van mensen, waarin we in pakweg de laatste 10.000 jaar maar met name in de laatste 4000 jaar verkeren, heeft geresulteerd in boeren, slagers, bakkers, ambachtslieden, leraren en medici, aangestuurd door overheidsbeambten. Hierbij wil ik nog opmerken dat we er als mensheid zeker niet in alle opzichten op vooruit zijn gegaan, doordat we ook middels deze constructie militairen financieren en de macht van de overheid exorbitant groot is geworden. In de laatste 4000 jaar is onze voeding drastisch anders dan in die miljoenen jaren daarvoor. Bestond onze voeding voorheen uit vlees, vis en schelp- en schaaldieren, fruit, insecten, paddenstoelen, noten en knollen en groenten, waarbij er ook nog een seizoensgebonden variatie aanwezig was, heden ten dage bestaat een groot deel van onze dagelijkse inname uit granen en veel minder uit bovengenoemde groepen. In Nederland wordt het belang van de Schijf van Vijf, waarin granen een prominente rol innemen, door overheid en andere organisaties onderstreept en uitgedragen. Bovendien, wanneer we kijken naar de min of meer oorspronkelijke 'Kaukasische' bevolking in Nederland, wordt ons aangeraden om iedere dag twee stuks fruit te eten. Dit staat uiteraard haaks op de (natuurlijke) situatie van twee eeuwen terug, laat staan dat er hier Batavieren rondliepen met bananen en aardbeien in januari. Opmerkelijk is dat voor de adviezen van de Schijf van Vijf geen goede wetenschappelijke studies zijn uitgevoerd. De studies die de laatste jaren wel over dit onderwerp verschijnen, laten zien dat een grote groep mensen een aanmerkelijk gezondheidsrisico loopt bij het volgen van dit dieet. Coeliakie (gluten intolerantie) is direct gerelateerd aan de inname van graanproducten. Wanneer men klachten krijgt van bepaalde voeding in de vorm van buikkrampen en diarree, dan zal de persoon in kwestie deze producten al snel mijden. Dat is dan ook het geval bij coeliakie. Maar wanneer gezondheidsproblemen zich pas na vele jaren openbaren, zal de relatie met voeding niet snel worden gelegd en is het tevens lastig ingesleten voedingspatronen te wijzigen, zeker indien een semi-overheids-instelling een diabetogeen dieet predikt.

Cool!

Bij de Gamma twee persoon tent € 39,95 aardig ding, mooi klein pakketje nog geen twee kilo.

Alleen in mint conditie. Helaas.

met die pleisters lukte het inderdaad ook niet om vuur te maken!

En back on topic....ik heb mijn hele Koninginnedag geprobeerd om vuur te maken, maar hoe hard ik ook met die vaseline op die watjes sla, geen vonk.

casio mudman g-shock

Pijnstillers zijn niet levensreddend, ik zou dan eerder antihistaminica erin doen. En nitroglycerine voor onder de tong (hartinfarct). Die truc met die Firesteel is verbluffend, en nee, ik heb nog nimmer in een grot met mijn Firesteel gespeeld. Ook wel iets om te onthouden als je NIET gezien wil worden.....

Ja baas. Goede suggestie.

Die zit in de Firesteel TM

Mesje kan dicht....dat ding links is waterdichte capsule, lucifers erin. Twee touwtjes, één voor de waterfilter, die kun je om je nek laten hangen, als je de tools in je hand hebt.

Als Nerd die niet over de skills beschikt om met een mes en een leeg blikje te overleven, heb ik in mijn BOB een handig touwtje voor om mijn nek, met wat handige dingetjes. Die gaan dan om de nek; wordt mijn BOB afgepakt of raak ik die kwijt, dan ben ik niet meteen onthand. Wel op letten dat je niet gewurgd wordt door dat touw doordat je blijft haken of als iemand er aan gaat hangen.

Daar heb je helemaal gelijk in. Ik heb ook zo'n bosje bamboe pijlen liggen, en het verschil met professionele pijlen, is erg groot. Ik ben verwend....

Heb je wel eens het verschil in elasticiteit bemerkt tussen binnenband en postbode elastiek? En ja, uiteraard kun je van alles 'scavenge-n' maar dat leek me nou net niet de vraag.......met binnenband maak je een prima slinger, geen katapult. Touw vind je ook overal....het juiste touwtje echter....

Diesel, kunstmest, zeep, C4, magnesium?